İSLAMİYET’TEN ÖNCE ORUÇ

En Eski Dinlerde Oruç:

Dünyanın en eski dinleri arasında oruca en çok rastladığımız din büyük çapta inananı bulunan Hindistan’daki Hindu dinidir. Her sene kutlanan bayramlar içinde bazı bayramlar nefsi arındırmak maksadı ile oruç için ayrılmıştır. Her Hindu fırka pek çok insanın oruç tutacağı bazı günler kararlaştırmıştır. Yemekten içmekten uzak duracakları, sabahlara kadar uyanık kalıp kendi din kitaplarını okuyacakları ve dini tefekküre dalacakları bazı günler belirlemişlerdir.

Eski Mısırlılar’da ise oruç dini bayramları içinde görülmektedir.

Eski Yunan'da sadece kadınlar özel bir dönemin 3 günü oruç tutarlardı.

İran’ın eski ateşperest dinlerinde bütün inananlara oruç farz değilse de onların ilhama dayalı kitaplarının bir ayetinden anlaşılan onlarda da oruç emri bulunmaktadır. Özellikle din önderleri için 5 senelik oruç gerekliydi.

Yahudiler’de Oruç:

Babil döneminde Yahudilere göre oruç matem ve yas tutmanın alameti haline gelmişti. Bir tehlike ortaya çıksa veya bir kâhin herhangi bir ilhama ve peygamberliğe hazırlığa başlasa o zaman mutlaka oruç tutardı. Nitekim Hz Musa Tur dağında 10 Emir'i alırken 40 gün oruç tutmuş. Hz İsa’da peygamberliğe başlamadan önce 40 gün çölde bu geleneğe uyarak oruç tutmuştu.

Yahudi, Allah'ın kendisine gazap ettiğini zannettiği zamanda da geçici olarak oruç tutardı. Memlekette bir salgın hastalık olduğunda, bir bela ve musibet ortaya çıktığında, kıtlıklarla karşılaşıldığında veya kral çok önemli bir savaş yapmak üzere hareket ettiğinde de oruç tutulurdu.

Yahudi takviminde oruç günü belirli ve çok eskidir. Bu belirli çok eski oruç Musevi dininde bir tek oruç olan keffare günü (Yom Kippur) orucunun dışındadır. Bundan başka onların eski olaylarla ilgili sürekli oruç dönemleri de vardır. Mesela Babil döneminde esirlik dönemleri ile ilgili oruçlarda olduğu gibi. Kendi başına kişisel olarak tutulan bir takım oruçlar daha vardır ki herkes kendi durumunu ve ihtiyaçlarını göz önüne alarak bunları tutar bu oruçlar da kişinin kendi başına gelen olayların hatırasına, günahların bağışlanmasına veya bir musibetin inişi sırasında Allah'ın merhametini, lütfunu elde etmeye yönelik tutulur.

Yahudi şeriatında Bayram günlerinde oruç tutmak yasaklanmıştır. Yahudilerde oruç güneşin doğması ile başlar ve gecenin ilk yıldızının doğmasına kadar devam eder. Kefaret olarak tutulan oruç bunun dışındadır. Bu Kefaret orucu Mayısın 9. günü tutulur. Akşamdan diğer akşama kadar 24 saat sürer. Oruç tutarken sadaka vermeye, yoksullara yemek yedirmeye de teşvik edilmiştir. Özellikle adet olarak fakirlere dağıtılmak üzere hazırlanan yemeklere daha çok ağırlık verilmiştir.

Hristiyanlık’ ta Oruç:

Hz İsa aynı Hz Musa'nın tur dağında 10 Emir’i alırken 40 gün oruç tutması gibi peygamberliğe başlamadan önce 40 gün oruç tutmuştu. Bu oruç Yahudi şeriatında farz derecesinde olan Kefaret orucu idi. Hz İsa bu orucu koyu bir Yahudi’nin tuttuğu gibi sıkı bir prensiple tuttu. Hz İsa arkasında bir takım oruç hükümleri ve emirleri bırakmadı. Sadece orucun prensiplerini, ana yapısını açıkladı. Maddelerini, prensiplerini teker teker izah ederek uygulama yapmasını kiliseye bıraktı. Bu bakımdan hiç kimse Hristiyanlıkta oruç hükümlerinin ve oruca dair emirlerin maddelerini bizzat Hz İsa'nın çıkarıp ortaya koyduğu şeyler olduğunu iddia edemez.

Hristiyan kaynaklarında ilk dönem inananlarından olan Aziz Pavlos’un oruç tuttuğuna dair bilgilere rastlanmaktadır. Bu kaynaklarda Yahudi ırkından gelen ilk dönem Hristiyanlarının kefaret orucunu sürekli tuttukları da yazılmıştır. Pavlos’un ölümünden 150 sene sonra insanlar arasında oruçla ilgili prensipleri belirleme konusunda şiddetli bir istek ortaya çıktı. Pek çok rahip ve kilise yetkilileri cinsel tahriklere ve şehvetlere karşı koyabilmek için de oruç tutmayı tavsiye ediyorlardı.

Oruç Bir günlük de olur iki günlük de olur ve sürekli 40 saatlik de olurdu. Bu durum ve bu şekildeki oruç uzun zaman devam etti. Izdıraplar ve haç cumasının orucu herkesin tuttuğu benimsenmiş bir oruçtu. Aynı şekilde vaftize hevesli olan insanlar da bir gün veya iki gün oruç tutarlar hem vaftiz yapan hem de vaftiz yaptıran bu oruca katılırdı. Miladi 4. yüzyıla kadar 40 gün orucunun hiçbir izine rastlanmamaktadır. Daha sonra Hz İsa'nın hayatındaki önemli olayların ve Hristiyan tarihinin ışığında zaman aşımı ile durmadan şekil değiştirmiş olan değişik oruçlar ortaya konmuştur.

Reform döneminden sonra İngiliz kilisesi oruç günlerini belirlediyse de orucun emirlerini, hükümlerini sınırlarını oruç tutanın vicdanına ve sorumluluk duygusuna bırakmıştı.

İşte bundan dolayıdır ki Yüce Allah oruç tutulmasını bildiren hükmünü indirip de Müslümanlara bunu emredince şöyle buyurmuştur: “Ey inananlar, sizden öncekilere yazıldığı gibi korunmanız için sizin üzerinize de oruç yazıldı.” (Bakara, 183)

İslamiyet’te Orucun Önemi:

Bazı eski dinlerde ve şeriatlarda zamanı belirlenmiş oruç günlerine veya oruç hakkında ayrıntılı bilgi verildiğine rastlanmamaktadır. O dinlerin inananlarının istedikleri günü oruç için belirleme yetkileri vardı. Onlar yemeği içmeyi tamamen terk etmekte veya sadece gıdaları azaltmakla yetinmekte serbestiler. Eski dinlerde oruç tutma şekli daha çok aralar verilerek değişik günlerde parça parça tutulan oruçlar şeklindeydi. O günler hem senenin değişik günlerine dağıtılmıştı hem de etkisi kaybolacak şekilde aralarında uzun zaman aralıkları olur ve insanın duyguları, eğilimleri düşünceleri tamamen orucun manevi yapısına uyum sağlayamadan önce süresi biterdi. Oruç tutmanın hikmeti bugünlerin zincirleme, peş peşe devam etmesini gerektirirdi. Şah Veliyullah Dehlevi hazretleri bu konuda şöyle yazıyor: “Allah'a itaat ve kulluk alıştırması olsun diye yemekten ve içmekten uzak kalma olayının tekrarlanması, kesinti yapmadan yapılması gerekliydi. Yoksa ne kadar ağır ve ızdırap verici açlık olursa olsun bir kerecik aç kalmanın hiçbir faydası olmaz.”

Bütün bu yönleri göz önüne alınarak bakılırsa görülecektir ki İslam şeriatının bu şartların ve özelliklerin hepsini içine almakta olduğu, oruçla amaçlanan bütün manevi, ahlaki, psikolojik, sosyal faydaları ve meyveleri kendinde topladığı görülecektir.